Jeżeli prowadzisz instalację wykorzystującą LZO, to jesteś zobowiązany przestrzegać i spełniać szereg wymogów prawnych. Ale zacznijmy od tego czym jest LZO?

Skrót LZO oznacza lotne związki organiczne. Związki te wykazują kilka charakterystycznych dla tej grupy związków właściwości, tj.:
- łatwość przechodzenia w postać pary lub gazu,
- wysoka prężność par i niska rozpuszczalność w wodzie,
- temperatura wrzenia mieści się w zakresie: 50-250 °C.

Stanowią źródło zanieczyszczeń środowiska, gdyż występują jako produkt uboczny wielu procesów przemysłowych.

Udział LZO w środowisku ma duże znaczenie, gdyż związki te wchodzą w różne reakcje chemiczne, poprzez które powstają w atmosferze zanieczyszczenia wtórne. W taki sposób powstaje np. ozon troposferyczny. Ze względu na swoją specyfikę maja ogromny wpływ na kształtowanie w powietrzu poziomu stężeń takich związków jak: ozon, nadtlenek azotu czy azotan acetylenu, które pod wpływem światła słonecznego wraz z innymi zanieczyszczeniami przyczyniają się do powstawania smogu fotochemicznego. Smog pogorsza jakość powietrza, co może wpływać na nasz stan zdrowia, powodując trudności w oddychaniu.

Faktem jest, iż 60% wszystkich substancji zanieczyszczających atmosferę oraz 73% związków rakotwórczych stanowią właśnie LZO, z angielskiego VOC (Volatile Organic Compounds).

Przykłady lotnych związków organicznych:

- aceton – farby, pokrycia ochronne, zmywacze, materiały wykończeniowe i uszczelnienia,
- węglowodory alifatyczne (dekan, oktan, heksan) – farby, kleje, procesy spalania, składniki uszczelniaczy, fotokopiarki, benzyna, dywany, linoleum,
- węglowodory aromatyczne (toluen, ksylen, benzen) – procesy spalania, kleje, farby, benzyna, linoleum, tynki, masy gipsowe,
- związki zawierające chlor (dichlorometan, chlorek metylu, trichloroetan) – tapicerowanie, środki do czyszczenia dywanów, lakiery, zmywacze, rozpuszczalniki,
- octan n-butylu – pokrycia dźwiękochłonne, linoleum, uszczelnienia,
- dichlorobenzen – środki przeciw molom, odświeżacze powietrza, dywany,
- 4-fenylocykloheksen (4-PC) – farby, dywany,
- terpeny – nabłyszczacze, środki czystości, dezodoranty, zmiękczacze, papierosy,

Do innych źródeł LZO można zaliczyć pestycydy, przemysł farmaceutyczny i petrochemiczny oraz laboratoria analityczne.

Źródła powstawania LZO.

Lotne związki organiczne wchodzą w skład wielu preparatów- farb, klejów, rozpuszczalników itp., które wykorzystywane są podczas procesów produkcyjnych. Ponad połowa tych związków pochodzi z emisji z materiałów budowlanych i wykończeniowych takich jak pokrycia ścian (tapety) i podłóg (PCW), które są odpowiedzialne za wysoką i długotrwałą emisję. Do najważniejszych procesów technologicznych, które przyczyniają się do emisji LZO możemy zaliczyć:

1. Lakierowanie: metali, drewna, tworzyw sztucznych.
2. Czyszczenie maszyn produkcyjnych.
3. Powlekanie: tkanin, skór, folii, papieru, itp.
4. Chemiczne czyszczenie: odzieży, mebli, innych towarów.
5. Czyszczenie produktów rozpuszczalnikami.
6. Produkcja: farb, lakierów, spoiw.
7. Czyszczenie maszyn produkcyjnych.
8. Wytwarzanie farmaceutyków.
9. Procesy drukowania metodami: fleksograficzną, offsetową, sitodrukową, tampgraficzną, rotograwiury.
10. Laminowanie
11. Przeróbka gumy.
12. Impregnowanie drewna.
13. Nakładanie spoiw.

Regulacje prawne.

Eksploatacja instalacji jest dozwolona po uzyskaniu pozwolenia, jeżeli jest wymagane (zgodnie z przepisami ustawy Prawo ochrony środowiska). Warunki emisji do powietrza mogą być uregulowane w pozwoleniu zintegrowanym lub pozwoleniu na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, w zależności od rodzaju i wielkości instalacji. Należy również:

- dotrzymywać standardów emisyjnych przy określonych progach zużycia LZO,
- prowadzić okresowe lub ciągłe pomiary wielkości emisji, jeśli dotrzymanie standardów emisji wymaga zastosowania urządzeń ograniczających wielkość emisji,
- sporządzać bilans LZO w celu sprawdzenia dotrzymania standardów emisyjnych,
- uiszczać opłaty za emisję.

Rodzaje instalacji wymagających pozwolenia zintegrowanego zostały określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 27 sierpnia 2014r.

Źródło:
Zabiegała B., Jakość powietrza wewnętrznego- Lotne związki organiczne jako wskaźnik jakości powietrza, Katedra Chemii Analitycznej, Wydział Chemiczny, Politechnika Gdańska, Gdańsk.